Αστροφωτογραφία ευρέως πεδίου με φακούς.
Είναι γνωστό σε όλους ότι η αστροφωτογραφία βαθέος διαστήματος είναι σαν μαύρη τρύπα που καταπίνει όλες τις οικονομίες του επίδοξου φωτογράφου. Ακόμη και ο βασικός εξοπλισμός για να ξεκινήσει κάποιος την ενασχόληση του με το αντικείμενο, παρ όλο που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πιο προσιτός, παραμένει υψηλός αν σκεφτούμε ότι μια τίμια ισημερινή βάση έχει κόστος περίπου στα 1200 ευρώ και ένα καλό τηλεσκόπιο από 600-1500 ευρώ χωρίς να υπολογίσουμε το κόστος για κάμερα οδήγησης και finder, μπαταρία βαθιάς αποφόρτισης, υπολογιστή και το ανάλογο software. Ο κατάλογος των επιπλέον αξεσουάρ είναι πραγματικά ατελείωτος ανάλογα του επιθυμητού αυτοματισμού που θέλουμε να επιτύχουμε και το κόστος εκτοξεύεται ακόμα πιο πολύ. Η εναλλακτική στην δύσκολη αυτή εξίσωση που κερδίζει όλο και πιο πολύ έδαφος στις μέρες μας είναι η χρήση ενός tracker σε συνδυασμό με την μηχανή και τους φακούς που ήδη διαθέτουμε για να εισαχθεί ο ενδιαφερόμενος τόσο στην αστροφωτογραφία ευρέως πεδίου όσο και στην αστροφωτογραφία τοπίου.
TRACKERS
Τα trackers είναι ουσιαστικά πλατφόρμες εξοπλισμένες με μοτέρ ικανό να συγχρονίζεται με την κίνηση της Γης για να εξουδετερώσει την φαινομενική κίνηση του ουρανού. Οι περισσότεροι trackers κινούνται στον ένα άξονα RA και προσαρμόζονται με ευκολία στα φωτογραφικά τρίποδα καταλαμβάνοντας την θέση του ballhead, το οποίο με την σειρά του κάθεται στην στήριξη για να τοποθετήσουμε την φωτογραφική μηχανή πάνω του. Για να λειτουργήσει σωστά είναι απαραίτητη η ευθυγράμμιση του άξονα περιστροφής με τον πολικό αστέρα διαδικασία γνωστή ως πολική ευθυγράμμιση. Θα διαπιστώσετε ότι όσο μεγαλύτερη εστιακή χρησιμοποιούμε τόσο πιο ακριβής θα πρέπει να είναι η ευθυγράμμιση μας.
Skywatcher Star Adventurer με πολική σφήνα και βραχίονα Dovetail με βαρίδι
Το απλό τρίποδο δεν μας επιτρέπει μεγάλες εκθέσεις που είναι απαραίτητες για την σύλληψη των λιγοστών φωτονίων που εκπέμπουν τα περισσότερα ουράνια αντικείμενα καθώς υπάρχουν περιορισμοί που εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως το μέγεθος του αισθητήρα και η ανάλυση του, η εστιακή και το διάφραγμα του φακού που αναφέραμε νωρίτερα, καθώς και η απόκλιση των άστρων που φωτογραφίζουμε. Η χρήση λοιπόν του tracker μας επιτρέπει μεγαλύτερες εκθέσεις και εστιακές στους φακούς. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα φωτογραφιών που έχουν τραβηχτεί με tracker και φακούς από 50mm έως 400mm που πλησιάζουν τις ιδανικές εστιακές των τηλεσκοπίων για αρχάριους. Κυκλοφορούν αρκετοί trackers αυτόν τον καιρό καθώς όλο και περισσότερες εταιρίες αποφάσισαν να μπουν στην κατηγορία των μικρών στηρίξεων και να προσφέρουν μοντέλα που καλύπτουν διαφορετικές απαιτήσεις. Οι περισσότερες διαφορές των trackers εντοπίζονται στο μέγεθος, στο ωφέλιμο φορτίο, στο περιοδικό λάθος του μοτέρ και στις έξτρα δυνατότητες ( οδήγηση, time lapse κτλ.). Ο κατάλογος που ακολουθεί περιλαμβάνει τους διασημότερους trackers βάση επιδόσεων και τιμών.
Skywatcher Mount Star Adventurer, Set
Η διάσημη για την αποτελεσματικότητα της ισημερινή πρόταση της skywatcher που όταν εμφανίστηκε κατάφερε να στρέψει τα βλέμματα όλων και να ανακουφίσει την τσέπη των νεοεισερχόμενων στον χώρο της αστροφωτογραφίας. Η ισημερινή σφήνα της προσφέρει καλύτερο έλεγχο κατά την διάρκεια της πολικής ευθυγράμμισης, μεγάλο ωφέλιμο φορτίο και είναι από τις λίγες που μπορούν να δεχθούν οδήγηση. Επιπλέον επιτρέπει δημιουργία timelapse με καλώδιο απελευθέρωσης κλείστρου, αστρικό, ηλιακό και σεληνιακό tracking με μικρό περιοδικό λάθος και χρήση ακόμη και μικρών τηλεσκοπίων για παρατήρηση ή φωτογράφιση. Tο αυξημένο βάρος της οδήγησε την εταιρία στο να βγάλει την έκδοση sam με ενσωματωμένο wifi για συνδεση με android και ios που διευκολύνει όσους πεζοπορούν και θέλουν να την χρησιμοποιήσουν για αστροφωτογραφία τοπίου. Δείτε την εδώ.Vixen Mount Polarie Star Tracker
Ελαφριά, με απλή διαδικασία πολικής ευθυγράμμισης αν και λιγότερο ακριβής χωρίς το πολικό σκέπαστρο, με ηλιακή και σεληνιακή παρακολούθηση. Ιδανική για ευρυγώνιους φακούς. Μπορείτε να την δείτε εδώ.iOptron Mount SkyTracker Pro
Μικρή και ελαφριά με ενσωματωμένο πολικό σκόπευτρο. Στα αρνητικά της το μικρό ωφέλιμο φορτίο με αποτέλεσμα αναφορές για trail με πολύ μεγάλους φακούς. Η νέα έκδοση pro είναι καλύτερη σε όλα σε σχέση με τον προκάτοχο της. Δείτε την εδώ.Omegon Mount Mini Track LX2 NS
Η πιο πρόσφατη προσθήκη στους trackers ακούει στο όνομα omegon. Θυμίζοντας σχεδιαστικά την astrotrack προσφέρει άνετο tracking χωρίς να χρειάζεται ενέργεια από μπαταρίες αφού δεν διαθέτει ηλεκτρονικά μέρη και μπορεί να παρακολουθεί τον ουρανό για 60 λεπτά με εντελώς μηχανικό τρόπο ακριβώς όπως ένα καλοκουρδισμένο ρολόι. Αν και η εταιρία υποστηρίζει ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί με φακούς έως 300mm η εμπειρία των χρηστών είναι διφορούμενη ακόμα και για μικρότερες εστιακές. Δείτε την εδώ.
Bresser Camera mount
Η πρόταση της Bresser σχεδιαστικά αλλά και σε επιδόσεις βρίσκεται κοντά στην star adventurer. Με ισημερινη σφήνα και ενσωματωμένο φωτιζόμενο πολικό σκόπευτρο και ωφέλιμο φορτίο τα 2,5 κιλά υπόσχεται τέλεια άστρα ακόμα και με τηλεφακούς και 50 ώρες αυτονομίας. Μπορείτε να την δείτε εδώ.AstroTrac TT320X-AG
Αν και πανάλαφρη έρχεται πρώτη με διαφορά στο ωφέλιμο φορτίο, αφού ο σχεδιασμός της επιτρέπει έως και 15 κιλά εξοπλισμού, αριθμός που πλησιάζει τις παραδοσιακές ισημερινές στηρίξεις. Αν και ακριβότερη από τις υπόλοιπες έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητα της με μεγάλους φακούς και τηλεσκόπια έως και 600mm. Ηλιακή και σεληνιακή παρακολούθηση βρίσκονται ανάμεσα στις δυνατότητες της. Δείτε την εδώ.Baader Nano Tracker Mount
Με μικρότερο μέγεθος απ όλες και μόλις 350gr είναι ο tracker που πετάς στην τσάντα για παν ενδεχόμενο. Σχεδιασμένη για ευρυγώνιους φακούς και ελαφριές κάμερες είναι ιδανική για ταξίδια και πεζοπορία. Η τιμή της είναι τσιμπημένη γι αυτά που προσφέρει αλλά χωράει στην παλάμη και ο περιστασιακός χρήστης θα την εκτιμήσει. Δείτε την εδώ.Starsynctracker
Μια πολύ φρέσκια υλοποίηση που θυμίζει πάρα πολύ το barn door αλλά δεν υπάρχουν αρκετά reviews για την αποτελεσματικότητα της. Δείτε την εδώ.Fornax LighTrack II
Η ακριβότερη πρόταση της Fornax διεκδικεί μια θέση ανάμεσα στους καλύτερους trackers της αγοράς με περιοδικό λάθος που επιτυγχάνουν μόνο πολύ ανώτερες ισημερινές στηρίξεις. Δυστυχώς το πλήρες set φθάνει τα 819 ευρώ, τιμή που δεν απέχει πολύ από τις κλασικές στηρίξεις που μπορούν να σηκώσουν πολλαπλάσια κιλά σε εξοπλισμό. Μπορείτε να την δείτε εδώ.
Η επιλογή της στήριξης θα πρέπει να γίνει προσεκτικά μετά από ενδελεχή έρευνα και πάντα σύμφωνα με τις ανάγκες μας σε συνδυασμό με τον εξοπλισμό μας καθώς οι στηρίξεις έχουν μικρότερη μεταπωλητική δυνατότητα σε σχέση με άλλα φωτογραφικά αξεσουάρ. Δεν έχει κανένα νόημα η αγορά “βαριάς” στήριξης για κάποιον που πεζοπορεί και προσανατολίζεται στην αστροφωτογραφία τοπίου και αντίστροφα η αγορά ελαφριάς και μικρής στήριξης για μεγάλους και βαρύτερους τηλεφακούς με σκοπό την αστροφωτογραφία μεγάλου πεδίου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αφού παρέλθει η απαραίτητη περίοδος εξοικείωσης με την πολική ευθυγράμμιση, η ποιότητας της εικόνας σας θα αναβαθμιστεί κατακόρυφα καθώς θα σας επιτρέψει μεγαλύτερους χρόνους καταγραφής με καλύτερα άστρα και καθαρότερο τελικό αποτέλεσμα.
Τα νεφελώματα στην περιοχή του Κύκνου με φακό 50mm αξίας 60ευρώ από ebay, full frame κάμερα και στήριξη star adventurer.
Φακοι
Δεν είναι αδόκιμο να πούμε πως σχεδόν κανένας φακός δεν είναι κατάλληλος για αστροφωτογραφία βαθέος διαστήματος. Λίγο πολύ, οι περισσότεροι φακοί παρουσιάζουν οπτικά σφάλματα καθώς ο σχεδιασμός τους είναι πιο πολύπλοκος απ ότι ένα τηλεσκόπιο που είναι φτιαγμένο για να δουλεύει μόνο στο άπειρο. Χρωματικό σφάλμα, αστιγματισμός, κόμη και σφαιρική εκτροπή είναι τα συνηθέστερα προβλήματα που εμφανίζουν οι φακοί σε απαιτητικές εφαρμογές όπως η αστροφωτογραφία καθώς το κοντράστ ανάμεσα στα αστέρια και στο υπόβαθρο του ουρανού είναι ιδιαίτερα έντονο. Τα επιπλέον στοιχεία γυαλιού που περιέχουν οι φακοί για να μπορούν να εστιάζουν σε όλες τις αποστάσεις εγείρουν ακόμη μερικά προβλήματα σε σχέση με τα τηλεσκόπια, με κυριότερα το χαμηλότερο κοντράστ και την μικρότερη μετάδοση φωτός. Νεότεροι τηλεφακοί έχουν λύσει πολλά από αυτά τα προβλήματα αλλά το κόστος τους φτάνει ή και ξεπερνά σε πολλές περιπτώσεις αντίστοιχα κορυφαία μοντέλα τηλεσκοπίων καθιστώντας τους απαγορευτικούς για τον μέσο χρήστη. Ας δούμε αναλυτικότερα τα κυριότερα προβλήματα των φακών για να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε στις εικόνες μας και να τα διορθώσουμε.
Χρωματική εκτροπή.
Η αδυναμία των οπτικών στοιχείων να εστιάσουν όλα τα χρώματα στο ίδιο σημείο ονομάζεται χρωματική εκτροπή. Η συνηθέστερη μορφή της είναι το αξονικό χρωματικό σφάλμα. Στην αστροφωτογραφία συναντούμε συχνά τον όρο purple fringing που περιγράφει την παραμόρφωση μοβ χρώματος γύρω από τα αστέρια. Φακοί που παρουσιάζουν πρόβλημα στο μπλε χρώμα είναι επίσης πολύ συχνό φαινόμενο.
Παράδειγμα μωβ χρωματικής εκτροπής. Image by Jerry Lodriguss
Κόμη
Η κόμη είναι ένα ακόμη πρόβλημα των φακών που έχει ως αποτέλεσμα την παραμόρφωση των άστρων συνήθως σε σχήμα κομήτη. Φακοί που ορκίζεσαι στο όνομα τους για πρωινές λήψεις δίνουν πολύ φτωχά αποτελέσματα κάτω από τις σκληρές συνθήκες φωτισμού του νυχτερινού ουρανού. Η φορά της ουράς της παραμόρφωσης στα άστρα μπορεί να μας αποκαλύψει αν πρόκειται για εσωτερική ή εξωτερική κόμη. Πολλές φορές το πρόβλημα περιορίζεται κλείνοντας το διάφραγμα του φακού μας με τίμημα την φωτοσυλλεκτική ικανότητα.
Παράδειγμα εσωτερικής κόμης σε συνδιασμό με αστιγματισμό. Image by Ian Norman
Αστιγματισμός
Πιο συχνό φαινόμενο εκτροπής στους φακούς ακόμη και από την κόμη είναι ο αστιγματισμός, που εμφανίζει το σημειακό φως των αστεριών ως γραμμή ιδιαίτερα στα άκρα του πεδίου μας. Ο αστιγματισμός είναι μια παραμόρφωση πολύ δύσκολη για να διορθωθεί. Το κλείσιμο του διαφράγματος δεν καταφέρνει να ξεφορτωθεί το πρόβλημα.
Παράδειγμα αστιγματισμού στα άστρα στην άκρη του πεδίου μας. Image by Ian Norman.
Σφαιρική εκτροπή
Η χρήση σφαιρικών στοιχείων που έχουν διαφορετικά εστιακά μήκη σε διαφορετικές διαμέτρους διαφράγματος, προκαλούν στις ακτίνες φωτός που διέρχονται από το άκρο του φακού να εστιάζουν σε διαφορετική απόσταση από τις ακτίνες φωτός που διέρχονται από το κέντρο του φακού μας δημιουργώντας ένα soft αποτέλεσμα στην συνολική εικόνα. Σε αντίθεση με άλλες παραμορφώσεις που συμβαίνουν πιο έντονα στα άκρα του πεδίου μας, η σφαιρική εκτροπή εμφανίζεται ακόμα και στο κέντρο.
Image by Ian Norman
Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι οι σταθεροί φακοί είναι προτιμότεροι από τους ζουμ, αν και φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις, καθώς οι πρώτοι περιέχουν λιγότερα στοιχεία και είναι φωτεινότεροι με μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν λυθεί κάποια από τα οπτικά προβλήματα που αναφέραμε. Φακοί ED και APO είναι αυτοί που σαφώς θα πρέπει να προτιμηθούν καθώς είναι διορθωμένοι ως ένα βαθμό για χρωματικά σφάλματα. Δεν υπάρχει δυστυχώς μπούσουλας και χρειάζεται πολύ καλή έρευνα με γνώμες χρηστών και δείγματα εικόνων πριν προχωρήσουμε σε αγορά. Φυσικά η πρώτη και καλύτερη κίνηση που έχουμε να κάνουμε είναι να δοκιμάσουμε τους φακούς μας και να δούμε πως συμπεριφέρονται. Υπάρχουν πάρα πολλοί φωτεινοί και μεγάλοι στόχοι στο ουράνιο στερέωμα που καλύπτονται ικανοποιητικά με έναν αισθητήρα APS-C και φακούς απο 50mm, 85mm, 135mm και 200mm, διαμετρήματα που οι περισσότεροι πιθανότατα να διαθέτουν στην κατοχή τους. Εργαλεία όπως αυτό μας επιτρέπουν να δούμε το πεδίο που καλύπτει ο εξοπλισμός μας σε σχέση με τα κυριότερα ουράνια αντικείμενα. Στην μεταχειρισμένη αγορά υπάρχουν μερικοί φθηνοί φακοί με καλό γυαλί που οι αστροφωτογράφοι τους δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση όπως οι pentax μεσαίου format, ο Nikon 180mm if-ed, ο Nikon 200mm f4, ο canon ef 50mm f1.8 stm, o Canon 300/4 ED IF AF (non-IS), o Zeiss Tele-Tessar 300mm F4, o samyang 135mm f2, LEICA Apo-Telyt 180 f/3.5 κ.α.
Τριποδο
Τίποτα δεν έχει πιο πολύ σημασία από ένα καλό, σταθερό και στιβαρό τρίποδο. Ακόμα και αν έχουμε τον καλύτερο tracker και τον ακριβότερο φακό αλλά ακατάλληλο τρίποδο η φωτογραφία μας στο πρώτο αεράκι θα βγει κουνημένη. Το τρίποδο θα πρέπει να είναι ικανό να σηκώνει με ευκολία τα κιλά που του φορτώνουμε αλλά να είναι αρκετά ελαφρύ ώστε να το σηκώνουμε και εμείς καθώς είναι δύσκολο να έχουμε διαφορετικό για αστροφωτογραφία και διαφορετικό για τις υπόλοιπες φωτογραφικές μας ανησυχίες. Ένα ποιοτικό, ελαφρύ τρίποδο με μεγάλο ωφέλιμο φορτίο θα θέσει γερές βάσεις στο χτίσιμο του εξοπλισμού μας και θα μας επιτρέψει να εχελιχθούμε σε όλο και πιο μεγάλες εστιακές φακών. Αν ξεκίναγα σήμερα εδώ θα έδινα τα περισσότερα χρήματα.
Ballhead
Από την μικρή μου εμπειρία οποιοδήποτε ballhead που δεν ζορίζεται να σηκώσει τον εξοπλισμό σας μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Το μόνο που χρειάζεται προσοχή είναι να επιλέξετε ballhead που σας διευκολύνει στην δημιουργία πανοράματος αν κάνετε και αστροφωτογράφιση τοπίου.
Η εισαγωγή στην αστροφωτογραφία με τον εξοπλισμό που ήδη διαθέτουμε είναι ιδανική αφετηρία για την επαφή μας με τον νυχτερινό ουρανό. Τα σημαντικότερα θέματα που καλείται να αντιμετωπίσει ο νεοεισερχόμενος είναι διαφορετικά και δευτερεύοντα από εκείνα που αφορούν την ποιότητα των οπτικών. Η σωστή τοποθέτηση του εξοπλισμού, η πολική ευθυγράμμιση, η διαδικασία εστίασης, τα calibration frames, η γνώση των αστερισμών, η προσαρμογή μας στις περιβαντολογικές συνθήκες και η εξοικείωση με τα ειδικά εργαλεία επεξεργασίας των αστροφωτογραφιών, είναι τα βασικότερα θέματα που θα τον απασχολήσουν. Ο ιστοχώρος βρίθει από παραδείγματα εκπληκτικών φωτογραφιών που έχουν τραβηχτεί με εισαγωγικές κάμερες και απλούς φακούς γιατί ο φωτογράφος κατάφερε να κάνει όλα τα βασικά βήματα με μεγάλη επιτυχία πράγμα που δίνει ελπίδες σε όλους μας. Οπλιστείτε με υπομονή λοιπόν και ευχηθείτε για καθαρούς ουρανούς. Καλή επιτυχία!
Image by Miguel Claro. Vixen Polarie and Canon 60da and 200mm l series canon lens
